Tag: ψηφιακός μετασχηματισμός

(δημοσιεύθηκε στο Emea.gr στις 17/09/2019)

Λίγο καιρό πριν είχα σχολιάσει την ομιλία του κ. Πιερρακάκη, Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, στην Βουλή των Ελλήνων στις 21/07/2019, λέγοντας ότι το σημαντικότερο σημείο ήταν η έμφαση που έδωσε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας. Ειδικότερα εκθείασα την πρότασή του για την δημιουργία μιας Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού, ως μπούσουλα για την σωστή υλοποίηση ψηφιακών εφαρμογών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν, επιτέλους, μια ώριμη τεχνολογική υποδομή.

Φυσικά, η εκπόνηση μιας τέτοιας μελέτης μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε σωστά και προσεκτικά με γνώμονα το μέλλον. Αποτελεί όμως επίσης μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να:

• Καταγράψουμε την τρέχουσα κατάσταση.
• Να επωφεληθούμε από οτιδήποτε υπάρχει ήδη, είναι ποιοτικό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
• Να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος και να μην τα επαναλάβουμε.
• Και τέλος να εμπλέξουμε, στον βαθμό του εφικτού, τον πολίτη που σε τελική ανάλυση θα αποτελέσει τον τελικό χρήστη (όπως λέμε στην πληροφορική) των υπηρεσιών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. 

Μετά την ομιλία του Ιουλίου είδαμε επίσης κινήσεις στελέχωσης μιας επιτροπής Ελλήνων και ξένων εμπειρογνώμων με “προϋπηρεσία” σε θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού (όπως π.χ. συνέβη με τον κ. Toomas Hendrik Ilves, πρώην πρόεδρο της Εσθονίας).

 Όσο ευχάριστο κι αν είναι που ο κ. Ilves δέχθηκε να προσφέρει την εμπειρία του αφιλοκερδώς, συνεχίζω να αναρωτιέμαι αν υπάρχει εγχώριο δυναμικό, έξω από τις κυβερνητικές τάξεις, που θα μπορούσε και θα ήθελε να συνεισφέρει γνώση στην οργάνωση και τον σχεδιασμό της Βίβλου του Ψηφιακού Μετασχηματισμού. 

Δημόσια διαβούλευση express 

Το ζήτημα της δημιουργίας της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού της χώρας τέθηκε όντως σε δημόσια διαβούλευση στις 30/07/2019 για να ολοκληρωθεί με συνοπτικές διαδικασίες μόλις 3 ημέρες μετά, στις 02/08/2019. Το τελικό κείμενο είναι το εξής:

“Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού επικαιροποιεί και αντικαθιστά την Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική. Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού εκδίδεται και δημοσιεύεται με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και περιλαμβάνει τις βασικές αρχές, το πλαίσιο και τις κατευθύνσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δημόσιας Διοίκησης, καθορίζει τις ειδικότερες αρχές που διέπουν κάθε οριζόντια ή τομεακή πρωτοβουλία προς τον σκοπό αυτό και ενσωματώνει την καταγραφή όλων των σχετικών διαδικασιών και δράσεων με μετρήσιμους στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα ανά τρίμηνο. Είναι δεσμευτική για όλους τους φορείς του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τους οποίους αφορά.

Εφόσον κρίνεται αναγκαίο, η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού μπορεί να αναπροσαρμόζεται κάθε πέντε χρόνια από την έκδοση της, με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης.”

Το κείμενο σαν κείμενο, σε μια πρώτη ανάγνωση παρουσιάζει απλά την πρόθεση η μέχρι σήμερα Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική να μετατραπεί σε “Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού”. Επαναπροσδιορίζει επίσης τους τομείς ευθύνης και δίνει συγκεκριμένες αρμοδιότητες στον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ρόλο για τον οποίο ούτως ή άλλως ο κ. Πιερρακάκης είχε προαναγγείλει στην ομιλία του στην Βουλή στις 21/07/2019 την πρόθεση της κυβέρνησης να ενδυναμώσει. 

Τα προβλήματα

Για ακόμη μια φορά, η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να ξεκινάει σχεδιασμό χωρίς να έχει προηγουμένως προχωρήσει σε καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης. Δεν διαφαίνεται να έχει γίνει ανάλυση των δυνάμεων – αδυναμιών – ευκαιριών – απειλών (SWOT analysis).

Στο κείμενο της διαβούλευσης διαβάζουμε ότι “Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού επικαιροποιεί και αντικαθιστά την Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική”. Από αυτό αντιλαμβανόμαστε ότι η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού μάλλον δεν θα λάβει υπόψη της τις συναφείς προγενέστερες υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (π.χ. 4ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση το οποίο περιλαμβάνει σχεδιασμό έως και το 2021).

Τέλος, δεν προκύπτει από πουθενά ότι έχει γίνει μια ευρύτερη μελέτη σε καλές πρακτικές, στον σχεδιασμό ψηφιακών λύσεων που προορίζονται για ηλεκτρονική διακυβέρνηση και ήδη υιοθετούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (για παράδειγμα η επένδυση σε λογισμικό ανοικτού κώδικα, η έμφαση στις ευέλικτες μεθοδολογίες ανάπτυξης ή η οργανωμένη και προσεκτική χρήση και διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των ευρωπαίων πολιτών). 

Μια χαμένη (;) ευκαιρία

Η γνώμη μου είναι ότι η πλατφόρμα των δημόσιων διαβουλεύσεων ποτέ δεν προβλήθηκε και δεν αξιοποιήθηκε όπως θα μπορούσε. Σε μια εποχή που κολοσσιαία λογισμικά (όπως ο Apache Web Server, το λειτουργικό σύστημα Redhat Linux ή η πλατφόρμα διαχείρισης περιεχομένου WordPress) δουλεύονται και εξελίσσονται συνεργατικά από δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες που προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους παγκοσμίως, θα περίμενε κανείς μια δυναμική ανοικτή πρόσκληση στο εγχώριο δυναμικό για την συμμετοχή στην διαμόρφωση της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού. 

Καλή η επιτροπή εμπειρογνώμων αλλά και η δυναμική της ευφυΐας του πλήθους έχει αποδειχθεί μια ανεπανάληπτη πρακτική.

(δημοσιεύθηκε στο Emea.gr στις 09/09/2019)

Για την Εσθονία άκουσα για πρώτη φορά πίσω στα 2015, έναν χρόνο μετά την ανακοίνωση του προγράμματος e-residency. Το πρόγραμμα αυτό επέτρεπε σε μη Εσθονούς πολίτες πρόσβαση σε υπηρεσίες του εσθονικού κράτους  όπως τραπεζική, σύσταση επιχείρησης, φορολόγησης, κ.ο.κ. με απώτερο σκοπό την σύσταση επιχειρήσεων από απόσταση. Όλα αυτά ήταν εφικτά με τη χρήση μιας ψηφιακής έξυπνης κάρτας που εκδίδονταν στο όνομα του ενδιαφερόμενου και με οποία μπορούσε να υπογράφει τα σχετικά έγγραφα.

Η αμέσως επόμενη φορά που άκουσα για την Εσθονία ήταν το 2017 όταν φιλοξένησε το ετήσιο συνέδριο MyData 2017. Η MyData είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Φιλανδία και βασικό στόχο την ενημέρωση του διαδικτυακού κοινού σχετικά με τον διαμοιρασμό των δεδομένων που συμβαίνει καθώς χρησιμοποιούμε τις διάφορες online υπηρεσίες (social media, e-shops, δημόσιες υπηρεσίες, κ.ο.κ.).

Γρήγορη επιστροφή στο 2019, η κυβέρνηση ανακοινώνει την συνεργασία της με τον Toomas Hendrik Ilves που διετελέσε πρόεδρος της Εσθονίας από το 2006 έως το 2016 και θεωρείται ότι συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Εσθονίας. Ο Toomas Hendrik Ilves θα είναι λοιπόν το πρώτο μέλος της επιτροπής Ελλήνων και Ξένων εμπειρογνωμόνων, η οποία θα λειτουργεί συμβουλευτικά στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης (πρώην Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης) του Κυριάκου Πιερρακάκη.

Γνώμη μου είναι πως πρόκειται για μια πολύ καλή κίνηση, ιδιαίτερα αν ισχύει ότι ο Toomas Hendrik Ilves θα προσφέρει τις υπηρεσίες του αμισθί. Είναι όμως η έλλειψη τεχνογνωσίας το πρόβλημά μας;

Το success story

Τι πέτυχε όμως η Εσθονία στο κομμάτι του ψηφιακού μετασχηματισμού και γιατί είναι ένα καλό παράδειγμα προς μίμηση για την Ελλάδα; Μια περιεκτική απάντηση βρίσκεται σε αυτό το report του World Economic Forum.

Ας δούμε κάποια σημαντικά σημεία:
– Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Εσθονίας, γνωστός ως e-Estonia, έχει σαν στόχο την δημιουργία μιας ψηφιακής κοινωνίας η οποία διευκολύνει την διάδραση των πολιτών με το κράτος χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές λύσεις που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας. 
– Στο e-Estonia προσφέρονται 600 ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς τους πολίτες και 2400 ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις. Με αυτό τον τρόπο οι διεργασίες προωθούνται σε ένα ψηφιακό περιβάλλον μειώνοντας την γραφειοκρατία και κάνοντας τον δημόσιο τομέα να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά.
– Το 2000 η κυβέρνηση ανακύρηξε την πρόσβαση στο Internet ως ανθρώπινο δικαίωμα.
– Την στιγμή συγγραφής του report η Εσθονία έχει πάνω από 1500 συμμετέχοντες στο πρόγραμμα e-Residency από 73 διαφορετικές χώρες.
– Στο πλαίσιο της ανοικτότητας και την διαφάνειας οι Εσθονοί πολίτες έχουν πλήρη έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων.
– Στα 2000, οι συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου είχαν ήδη ψηφιοποιηθεί πλήρως. 
– Στα 2012, το 94% των επιστροφών φόρων συνέβαινε online και χρειάζονταν περίπου 5’ κατά μέσο όρο στον πολίτη να συμπληρώσει τα στοιχεία που έλειπαν από την αυτόματη συμπλήρωση ώστε να προωθηθούν τα χρήματα από την εφορία στην τοπική τράπεζα. 
– Το e-Estonia επιτυγχάνει εξαιτίας της υποδομής του. Σχεδιάστηκε ως ένα ανοικτού τύπου, αποκεντρωμένο σύστημα. Η υποδομή που συνδέει τις διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου, το X-Road, αποτελεί ένα σύστημα λογισμικού ανοικτού κώδικα που ενώνει διαφορετικές βάσεις δεδομένων χρησιμοποιώντας υψηλά επίπεδα κρυπτογράφησης. Τέλος, το σύστημα έχει σχεδιαστεί με τρόπο ευέλικτο, που επιτρέπει την εύκολη επέκτασή του και την προσθήκη νέων ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Πόσο δύσκολο είναι άραγε και στην Ελλάδα, να επιτύχουμε κάποια αξιόλογα αποτελέσματα, όσον αφορά στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ίσως όχι και τόσο αν καταφέρουμε να θέσουμε ξεκάθαρους και ρεαλιστικούς στόχους. Πως μπορεί να γίνει αυτό; Ας δούμε τι έκανε η Εσθονία. 

Διαβάζοντας κανείς την «Ψηφιακή Ατζέντα 2020 για την Εσθονία» αμέσως μετά την εισαγωγή θα φτάσει στο τμήμα του εγγράφου που τιτλοφορείται «1. Υπάρχουσα Κατάσταση». Εκεί θα βρεί μια καταγραφή του τι έχει συμβεί μέχρι εκείνη τη στιγμή στην Εσθονία όσον αφορά το ψηφιακό κομμάτι και, προς έκπληξη ίσως των περισσότερων από εμάς, η ανάλυση χωρίζεται στα εξής δύο υπό τμήματα:
– Πρόοδος μέχρι τώρα.
– Προκλήσεις

Εδώ παρατηρούμε μια διάθεση για συνέχεια στην ψηφιακή πολιτική της χώρας καταγράφοντας και προβάλλοντας τα “καλά που έχουν γίνει ως τώρα” και σημειώνοντας τις προκλήσεις που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον.

Στην συνέχεια του ίδιου εγγράφου θα βρούμε το τμήμα με τίτλο «2. Όραμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Εσθονία το 2020» όπου τίθενται οι στόχοι που καλείται η κυβέρνηση να επιτύχει.

Ποιοι είναι αυτοί;
– Βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών
– Προώθηση της εσθονικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω ψηφιοποίησης
– Υψηλά επίπεδα απασχόλησης
– Αυξημένη παραγωγικότητα

Και όλοι αυτοί οι στόχοι συνοδεύονται από μια αναλυτική λίστα συγκεκριμένων ενεργειών που πρέπει να γίνουν.

Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε για να προχωρήσουμε αποτελεσματικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό; Να επενδύσουμε σε ένα πλάνο, μια στρατηγική ψηφιακού μετασχηματισμού, αντί να υλοποιούμε σπασμωδικά και ευκαιριακά λύσεις. Να καταγράψουμε αναλυτικά τι υπάρχει σήμερα, σε ποιον βαθμό λειτουργεί και να αναγνωρίσουμε τις ελλείψεις και τις προκλήσεις μας, αντί να λειτουργούμε σε ένα δαιδαλώδες περιβάλλον πεπλεγμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Να επενδύσουμε με μοντέρνες τεχνικές ανάπτυξης λογισμικού (ευέλικτες μεθοδολογίες ανάπτυξης, ανοικτό λογισμικό), αντί να βασίζουμε την ανάπτυξη των υπηρεσιών μας σε κλειστά συστήματα με απαρχαιωμένες μεθοδολογίες ανάπτυξης (π.χ. μοντέλο καταρράκτη) που μπορεί να επιλέγουν ακόμη κάποιοι από τους αναδόχους. Να εμπλέξουμε τους πολίτες στο σχεδιασμό του λογισμικού που τους αφορά, αντί να υλοποιούμε λύσεις χωρίς την εμπλοκή τους και να πρέπει μετά να τους επιβάλλουμε σε μια διαδικασία ζόρικης εκπαίδευσης. Να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες στο να αναγνωρίζουν τα δεδομένα που παρέχουν online και να έχουν τον πλήρη έλεγχό τους όσον αφορά, τουλάχιστον, τις δημόσιες ηλεκτρονικές υπηρεσίες, αντί να νομοθετούμε εκπρόθεσμα και υπό την απειλή προστίμων, για τον GDPR.

Θα είμασταν κουτοί να αρνηθούμε βοήθεια και καθοδήγηση από εμπειρογνώμονες μιας χώρας που κρατάει τα ηνία στον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως είναι η Εσθονία. Ιδιαίτερα όταν μας παρέχεται δωρεάν. Θα πρέπει όμως, αργά ή γρήγορα, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αξιολογήσουμε τις μέχρι τώρα ψηφιακές υποδομές της χώρας, να τραβήξουμε μία γραμμή εκεί που η ποιότητα είναι αποδεκτή με βάση τους στόχους μας και να πάμε παρακάτω.

Photo Credit: Karson, από το Unsplash.

(δημοσιεύθηκε στο Emea.gr στις 30/08/2019)

Το γιατί είναι σημαντικός ο ψηφιακός μετασχηματισμός για μια ευρωπαϊκή χώρα μας το απαντά η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αρκεί να ανατρέξουμε στο ενημερωτικό φυλλάδιο με τίτλο «Επενδύοντας στο μέλλον: Ψηφιακός μετασχηματισμός 2021 – 2027».

Εκεί θα διαβάσουμε πως:

στον ψηφιακό μετασχηματισμό βρίσκεται το κλειδί για την μελλοντική ανάπτυξη στην Ευρώπη.

αλλά και ότι:

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το νέο πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη με συνολικό προϋπολογισμό 9,2 δισ. ευρώ προκειμένου να διαμορφωθεί και να υποστηριχθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών.

Που εστιάζει όμως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη»; 
1. Υπερ-υπολογιστές.
2. Τεχνητή Νοημοσύνη.
3. Κυβερνοασφάλεια και εμπιστοσύνη.
4. Προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες.
5. Διασφάλιση της ευρείας χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών σε όλους τους τομείς της οικονομίας και την κοινωνίας.

Παρατηρώντας λίγο καλύτερα τα παραπάνω πέντε (5) πεδία μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βλέπει ως επένδυση την ενδυνάμωση των τεχνολογικών υποδομών, την προώθηση καινοτόμων εργαλείων και «έξυπνων» λύσεων.

Συνδυάζοντας τα παραπάνω με την εκπαίδευση των ευρωπαίων πολιτών στις ψηφιακές τεχνολογίες, δίνοντας πάντα τον απαραίτητο σεβασμό σε θέματα ασφάλειας και ιδιωτικότητας, όπως πλέον επιτάσσει άλλωστε και ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR), θα μπορούσαμε να πούμε ότι ορίζουμε χονδρικά τις απαιτήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού για ένα κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Και στην πράξη;

Σε κάθε χώρα οι πολίτες συμμετέχουν σε διαδικασίες. Η έκδοση ενός πιστοποιητικού, η υποχρεωτική στράτευση, η φοίτηση στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο, η ίδρυση μιας εταιρείας, η επίσκεψη στον γιατρό του ΕΟΠΥΥ, η συνταγογράφηση, η υποβολή της φορολογική μας δήλωσης είναι παραδείγματα τέτοιων διαδικασιών.

Καθώς συμμετέχουμε λοιπόν σε αυτές τις διαδικασίες, μοιραία παράγουμε δεδομένα, πληροφορία δηλαδή ή οποία με κάποιον τρόπο καταλογογραφείται και αποθηκεύεται στο αρχείο του δημοσίου. Ένα δεύτερο σημείο το οποίο πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι οι προαναφερθείσες διαδικασίες, στην πλειονότητά τους, υποστηρίζονται από υπαλλήλους του δημόσιου τομέα.

Με τον ψηφιακό μετασχηματισμό μπορούμε να ψηφιοποιήσουμε τμήματα των παραπάνω διαδικασιών. Έτσι μπορούμε να επιτύχουμε την αυτοματοποίηση, σε ένα βαθμό, κάποιων εργασιών (όπως π.χ. την αρχειοθέτηση την πληροφορίας που συλλέγεται). Παράλληλα, με την ψηφιοποίηση, μειώνουμε σημαντικά τις ανάγκες σε φυσικό αποθηκευτικό χώρο και διασφαλίζουμε τα δεδομένα από φυσικές καταστροφές (π.χ. πλημμύρες ή φωτιές). Αυτό επιτρέπει στην κυβέρνηση να απασχολεί τον βέλτιστο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων και στον πολίτη να γλιτώνει πολύτιμο χρόνο από αναμονή σε ουρές ή από την επανάληψη διαδικασιών εξαιτίας ανθρώπινου λάθους.

Το χαμένο (;) τρένο…

Πολύ συχνά ακούγεται η φράση «η Ελλάδα έχασε το τρένο της Πληροφορικής». Συνήθως η φράση αυτή αναφέρεται στο γεγονός ότι η Ελλάδα, σαν χώρα, άργησε να υιοθετήσει ψηφιακές λύσεις και να επενδύσει στην τεχνολογία ως άξονα ανάπτυξης. Είναι αλήθεια ότι τα επίπεδα ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού ήταν ιδιαίτερα υψηλά στην χώρα μας, πριν την ραγδαία εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων (π.χ. Facebook, Instagram, κ.ο.κ.) αλλά αυτό είναι ένα θέμα που ίσως θα μας απασχολήσει σε κάποιο επόμενο άρθρο.

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα αφού ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και πολλά χρόνια, γιατί η Ελλάδα δεν κατάφερε, αξιοποιώντας τις υψηλές χρηματοδοτήσεις να εξελιχθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Παρόλο που έχουν υπάρξει σημαντικά έργα (π.χ. η δημιουργία του συστήματος TAXIS, για τις φορολογικές διαδικασίες ή το σύστημα ΔΙΑΥΓΕΙΑ που έχει σαν στόχο την δημοσιοποίηση των κρατικών δαπανών για λόγους διαφάνειας) οι χρηματοδοτήσεις αυτές δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ στρατηγικά.

Τα έργα που προκηρύσσονται δεν ακολουθούνται από ένα ενιαίο σύστημα αυστηρών προδιαγραφών και έτσι ο σχεδιασμός τους περνάει μοιραία στην ευθύνη των διαφόρων αναδόχων. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει ο κίνδυνος οι εφαρμογές που υλοποιούνται να διαφέρουν σε επίπεδο τεχνολογιών, υποδομής και υπό συνθήκες να καταλήγουν να μην είναι καν συμβατές η μία με την άλλη. Αυτή η εξέλιξη σε συνδυασμό με τις εξαιρετικά αργές διαδικασίες του ελληνικού Δημοσίου έχουν σαν αποτέλεσμα πολλά από τα προαναφερθέντα ψηφιακά έργα να είναι σήμερα “γερασμένα” και σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και παρωχημένα. 

Η πλατφόρμα…

Το ότι μέχρι σήμερα αντιμετωπίζαμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ως το «τρένο που πρέπει προλάβουμε» είναι ίσως και το πρόβλημα αυτό καθέ αυτό.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ανάλυση του ανεξάρτητου φορέαν ερευνών Διανέοσις με τίτλο «Γιατί δεν «δούλεψε» το ΕΣΠΑ» η απορρόφηση μεγάλων χρηματικών ποσών για την ανάπτυξη μεγάλων έργων πληροφορικής, όταν δεν υπάρχει η σωστή υποδομή για την απορρόφηση και αξιοποίησή τους θα οδηγήσει σε τρικ και μεσοβέζικες λύσεις που λειτουργούν σήμερα αλλά δεν αποτελούν επένδυση για το μέλλον.

Η επιστήμη της πληροφορικής προσφέρει σήμερα εξαιρετικά δυνατά εργαλεία για την αξιοποίηση παλαιών, ακόμη και παρωχημένων έργων πληροφορικής, με στόχο τον εκμοντερνισμό τους. Με την χρήση των ευέλικτων μεθοδολογίες ανάπτυξης (Agile Methodologies) και το ανοικτό λογισμικό (Open Source) μπορούμε να πετύχουμε τον σχεδιασμό λύσεων με απευθείας εμπλοκή των πολιτών με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτησή τους. Τέτοιου είδους λύσεις έρχονται σε πλήρη αρμονία με τις στρατηγικές επιλογές και προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ίσως μια πρόταση είναι να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να δούμε τι έχει δημιουργηθεί μέχρι σήμερα στον τομέα των ψηφιακών λύσεων στην Ελλάδα και, με αυτό σαν βάση να αρχίσουμε να συνθέτουμε μια πλατφόρμα ανάπτυξης πάνω στην οποία θα βασιστούν οι ψηφιακές λύσεις που θα προτείνουμε με αφορμή το πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη 2021-2027. Ψηφιακές λύσεις που θα υλοποιηθούν για να αποτελέσουν παρακαταθήκη και όχι με αφορμή το πρόγραμμα αυτό καθέ αυτό.

Photo credit: Tim Gouw on Unsplash

(δημοσιεύθηκε στο Emea.gr στις 16/08/2019)

Στην ομιλία του στις 21/07/19 στην ελληνική Βουλή ο κ. Πιερρακάκης, Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης ανέφερε, μεταξύ άλλων, την ανάγκη για ψηφιακά έργα που θα έχουν στόχο την απλούστευση της ζωής των πολιτών και όχι απλά την ψηφιοποίηση της γραφειοκρατίας.

Το σημαντικότερο όμως κομμάτι της ομιλίας του, κατά την προσωπική μου άποψη, ήταν αυτό που αφορούσε τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ελλάδας. Μίλησε για την πρόθεση της κυβέρνησης να δημιουργήσει μια “βίβλο ψηφιακού μετασχηματισμού” η οποία θα προσδιορίζει τις αρχές και το σχέδιο υλοποίησης του ψηφιακού μετασχηματισμού παράλληλα με τον ορισμό μετρήσιμων στόχων και αποτελεσμάτων.

Είναι όμως πραγματικά αυτό το πρόβλημα;

Από τον Δεκέμβριο του 2016 βρίσκεται σε ισχύ η Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική 2016 – 2021 η οποία αναλύει πολλά από τα ζητήματα στα οποία αναφέρθηκε ο κ. Πιερρακάκης. Αν πάρουμε υπόψη μας και το 4ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση 2019 – 2021 στο πλαίσιο της συμμετοχής της Ελλάδας στο Open Government Partnership αλλά και τις απαιτήσεις περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων που έφερε ο GDPR θα μπορούσαμε να πούμε ότι δημιουργείται ένα εξαιρετικά σαφές πλαίσιο ψηφιακού μετασχηματισμού.

Το γεγονός μάλιστα ότι οι προαναφερθείσες δεσμεύσεις έχουν παραδοτέα, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα, καλύπτουν τις ανάγκες ύπαρξης μετρήσιμων στόχων και αποτελεσμάτων και μας “βάζουν δουλειά” τουλάχιστον μέχρι και το 2021 όσον αφορά την ψηφιακή στρατηγική τουλάχιστον.

Το αληθινό πρόβλημα λοιπόν, ίσως πρέπει να το αναζητήσουμε στις προδιαγραφές. Ή μάλλον, για να το θέσουμε καλύτερα, στην έλλειψη προδιαγραφών. Το ελληνικό δημόσιο σήμερα, εξαιτίας της γραφειοκρατίας και των πολύπλοκων διαδικασιών του, είναι κατακερματισμένο σε πολλαπλές ιστοσελίδες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους σε επίπεδο υλοποίησης, υποδομής φιλοξενίας και προδιαγραφών.

Παραδείγματα

Η επίσημη ιστοσελίδα της Κυβέρνησης της Ελλάδας: government.gov.gr, για παράδειγμα, είναι υλοποιημένη με το λογισμικό ανοικτού κώδικα WordPress και φιλοξενείται σε server που λειτουργεί με λογισμικό επίσης ανοικτού κώδικα (Apache).

Η επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Τουρισμού: mintour.gov.gr, από την άλλη, είναι υλοποιημένη σε λογισμικό κλειστού κώδικα της εταιρείας Microsoft (ASP.NET) και εκτελείται σε server που λειτουργεί με επίσης λογισμικό της ίδιας εταιρίας (IIS).

Τέλος, το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, σήμερα Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης: mindigital.gr, του οποίου η ιστοσελίδα είναι υλοποιημένη με λογισμικό ανοικτού κώδικα, χρησιμοποιεί διαφορετικό λογισμικό από αυτά της κυβέρνησης της Ελλάδος, και πιο συγκεκριμένα Joomla.

Ακόμη και αν δεν θέλουμε να λάβουμε υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει να προωθεί την έννοια του ανοικτού λογισμικού έναντι του κλειστού, θα έπρεπε τουλάχιστον, κατά την προκήρυξη των προμηθειών για υλοποίηση ιστοσελίδων του δημοσίου, να υπάρχουν σαφείς προδιαγραφές για τη χρήση συγκεκριμένων λογισμικών όσον αφορά στην υποδομή φιλοξενίας της ιστοσελίδας (server) και στο λογισμικό που θα χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της ιστοσελίδας. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνονται υψηλότερα επίπεδα συντηρησιμότητας καθίσταται ευκολότερη η εκπαίδευση του προσωπικού και σταδιακά χτίζεται οριζόντια τεχνογνωσία αφού διαφορετικές υπηρεσίες χρησιμοποιούν τα ίδια ψηφιακά εργαλεία.

Παρόμοια προβλήματα προδιαγραφών εντοπίζονται σε θέματα βελτιστοποίησης των ιστοτόπων ως προς την προβολή τους σε κινητές συσκευές (Responsive Design) και την υιοθέτηση διεθνών προτύπων όπως για παράδειγμα το πρότυπο WCAG για φιλικές ιστοσελίδες προς ΑμεΑ. Όσον αφορά το τελευταίο, εάν επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης: mindigital.gr, θα διαπιστώσετε στο κάτω μέρος της σελίδας αναφέρεται (ορθά) ότι η ιστοσελίδα δεν έχει βελτιστοποιηθεί για πρόσβαση από ΑμεΑ. Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο πρότυπο αποτελεί πλέον προ-απαιτούμενο για να χρηματοδοτηθεί η υλοποίηση ιστοσελίδων μέσω ΕΣΠΑ, θα έπρεπε να αποτελεί προδιαγραφή τουλάχιστον για όλα τα “websites” του ελληνικού δημοσίου.

Και στο “βάθος” Παραγουάη!

Η έλλειψη προδιαγραφών πολύ συχνά οδηγεί, εκτός από ελλείψεις στην λειτουργικότητα και σε αστοχίες. Στη σελίδα της κυβέρνησης, για παράδειγμα, που αναλύεται το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, εμφανίζεται σήμερα ένα Facebook link το οποίο οδηγεί σε εταιρεία κατασκευής πινακίδων και banners στην Παραγουάη που τυγχάνει και ονομάζεται MiN Digital, όπως δηλαδή και η επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου. Προφανώς από κεκτημένη ταχύτητα ο δημιουργός της ιστοσελίδας έβαλε σαν σύνδεσμο στο Facebook το όνομα του ιστοτόπου μη γνωρίζοντας ότι η πραγματική διεύθυνση Facebook για το συγκεκριμένο υπουργείο είναι η αυτή: https://www.facebook.com/MinDigitalGr/. Μια προδιαγραφή ελέγχου για “νεκρά” links αλλά και όλων των συνδέσμων που λειτουργούν προς εξωτερικές ιστοσελίδες ώς προς την ορθότητά τους, θα είχε ενδεχομένως προλάβει αυτήν την αστοχία.

Μακάρι μέχρι το τέλος του έτους να καταφέρει η κυβέρνηση, όπως προανείγγειλε ο κ. Πιερρακάκης να προκηρύξει τα μεγάλα έργα πληροφορικής που βρίσκονται χρόνια στον πάγο. Μακάρι να καταφέρει να χτίσει ένα πλαίσιο απλούστευσης των διαδικασιών που θα διευκολύνουν την διασύνδεση των μητρώων και των περίπλοκων διαδικασιών του ελληνικού δημοσίου.

Ίσως όμως αυτό να είναι ένα δεύτερο, ένα μελλοντικό βήμα. Διότι εάν δεν μπορούμε να προδιαγράψουμε ένα πλήρως λειτουργικό, σύγχρονο, ασφαλές website που να εξυπηρετεί τις διαφορετικές ανάγκες του συνόλου των πολιτών της χώρας, ίσως από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε.