Το Πειραματικό Σχολείο, αυτό που βρίσκεται στην οδό Αγίας Σοφίας λίγο πιο πάνω από την εκκλησία της Παναγίας Αχειροποιήτου ατην Θεσσαλονίκη, κανονικά ονομάζεται Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ή εν συντομία Π.Σ.Π.Θ.). Εμένα όμως πάντοτε μου άρεσε να το αποκαλώ Πειραματικό Σχολείο Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Π.Σ.Α.Π.Θ.). Κάποιες φορές κάποιος θα με διόρθωνε, κάποιος άλλος θα συμφωνούσε μαζί μου αλλά δεν είχε ιδιαίτερο νόημα. Για εμένα αυτό ήταν το ορθό και έτσι παραμένει μέχρι σήμερα.

Εγώ δεν πήγαινα εξ’ αρχής στο Πειραματικό. Δημοτικό έκανα στο 45ο, “του Μάνιου” όπως αποκαλούνταν, στην Άνω Πόλη. Το Πειραματικό το γνώρισα στην Α’ Γυμνασίου όταν με κλήρωση επιλέχθηκα να φοιτήσω σε αυτό, αντί του 3ου Γυμνασίου της Άνω Πόλης που ήταν κανονικά ο προορισμός μου. Εκείνα τα χρόνια (1997) το Πειραματικό Σχολείο είχε τη φήμη δημόσιου σχολείου που όμως λειτουργούσε με μεθόδους και επίπεδο ιδιωτικού. Καθώς δεν είχα φοιτήσει ποτέ σε ιδιωτικό σχολείο δεν μπορούσα να ξέρω ποια ήταν η διαφορά και αν υπήρχε τελικά διαφορά, αλλά μου άρεσαν οι προκλήσεις και εδώ φαίνονταν πως υπήρχε μια πρόκληση. Έτσι, όταν πέρασα την πόρτα επί της Δελμούζου, την ημέρα της κλήρωσης, στο μυαλό μου το Πειραματικό είχε πάρει ήδη τεράστιες διαστάσεις και ο ενθουσιασμός μου, όταν επιλέχθηκα, ήταν πολύ μεγάλος.

Εν συντομία…

Το Πειραματικό είναι ένα ιδιαίτερο δημόσιο σχολείο από όλες τις απόψεις. Από άποψη προσωπικού, εκπαιδευτικής διαδικασίας, προετοιμασίας των μαθητών ακόμη και από άποψη αρχιτεκτονική. Ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο Δελμούζο, παιδαγωγό και κύριο εκπρόσωπο του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, με βασικούς στόχους την μόρφωση των παιδιών προάγοντας παράλληλα την έρευνα και την ακαδημαϊκή μελέτη του κλάδου της παιδαγωγικής αλλά και ασκώντας τους φοιτητές των σχετικών τμημάτων. Το κτήριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκό Δημήτρη Πικιώνη και σε αυτό συνυπάρχουν σήμερα όλες οι βαθμίδες τις εκπαίδευσης ταυτόχρονα (Νηπιαγωγείο – Δημοτικό – Γυμνάσιο / Λύκειο).

Το Π.Σ.Α.Π.Θ. εκδίδει επίσης το επιστημονικό περιοδικό με τίτλο “Χρονικά”, είναι γνωστό για τις πολιτιστικές δράσεις υψηλής ποιότητας και αισθητικής (π.χ. θεατρικές παραστάσεις) που διοργανώνει κατά τη διάρκεια του έτους και είναι ίσως το μοναδικό δημόσιο σχολείο που διαθέτει επίσημα Σύλλογο Αποφοίτων.

Δημόσιο vs Ιδιωτικό

Ανέκαθεν υπήρχε, αλλά το κατάλαβα καλύτερα αργότερα, ως μέλος του Συλλόγου Αποφοίτων του Π.Σ.Α.Π.Θ., μια άτυπη κόντρα του Πειραματικού με τα Ιδιωτικά Σχολεία. Δεν την κατάλαβα ποτέ, δεν στάθηκα (ελπίζω) ποτέ με οπαδικό φανατισμό απέναντι σε κάποιο από τα ιδιωτικά σχολεία της πόλης, διατηρώ φιλική σχέση με πολλούς από τους αποφοίτους τους αλλά με τις διοικήσεις τους σε κάποιες περιπτώσεις. Μέχρι σήμερα όμως αισθάνομαι ότι η σύγκριση του Πειραματικού με αυτά είναι ατυχής και λανθασμένη.

Δεν θα έπρεπε να είναι το μέλημά μας να συγκριθεί το Πειραματικό με τα ιδιωτικά σχολεία. Τα ιδιωτικά σχολεία έχουν ένα διαφορετικό μοντέλο λειτουργίας, βασίζονται σε χρήματα που λαμβάνουν από τις οικογένειες των παιδιών που φοιτούν εκεί και ως εκ τούτου έχουν τα μέσα, και άρα την ευθύνη, να κάνουν το διαφορετικό, το καλύτερο δυνατό που μπορούν με τα μέσα που διαθέτουν. Τα άλλα δημόσια σχολεία πρέπει να συγκρίνουμε με το Πειραματικό και να δούμε αν μπορούμε να περάσουμε κάποιες από τις διαδικασίες του και σε αυτά. Τα δημόσια σχολεία πρέπει να συμπορεύονται, πρέπει να συνομιλούν, πρέπει να ανταλλάσσουν απόψεις, προβληματισμούς, ανάγκες και να αλληλλοβοηθούνται.

Το Πειραματικό Σχολείο προάγει και καλλιεργεί το διάλογο ως βασική δεξιότητα των μαθητών του. Δεν μπορώ να φανταστώ άλλο δημόσιο σχολείο που θα μπορούσε να παίξει συντονιστικό ρόλο σε έναν τέτοιο διάλογο.

Οι υποδομές

Όταν ξεκίνησαν τα μαθήματα ενημερωθήκαμε ότι το σχολείο διαθέτει αίθουσα τελετών για τις επίσημες εορτές και συγκεντρώσεις, διαμορφωμένη κατάλληλα ώστε να μπορούν να στηθούν θεατρικές παραστάσεις. Αίθουσα μουσικής, ειδικά διαμορφωμένη για το αντίστοιχο μάθημα. Αίθουσα φυσικής / χημείας για να μπορούν οι μαθητές να κάνουν πειράματα στα αντίστοιχα μαθήματα. Αίθουσα τεχνολογίας και εργαστήριο πληροφορικής. Υπήρχαν ακόμη δύο αυλές με γήπεδα μπάσκετ, ποδοσφαίρου και βόλεϋ, σκάμα και οργανωμένο γυμναστήριο.

Η διαμόρφωση του κτηρίου είναι τέτοια που δεν επιτρέπει την είσοδο “παράνομη ή νόμιμη” εξωσχολικών στοιχείων από αλλού, παρά μόνο από την κεντρική είσοδο η οποία βρίσκεται μακριά από τις αυλές και τις αίθουσες διδασκαλίας και ελέγχονταν, παλαιότερα, από τον επιστάτη και αργότερα τον φύλακα ή τον ιδιοκτήτη του κυλικείου του σχολείου. Η πόρτα κλείνει μετά το πρωινό κουδούνι και όποιος θέλει να εισέλθει στο σχολείο πρέπει να χτυπήσει το θυροτηλέφωνο.

Το γεγονός ότι συνυπάρχουν όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης μαζί οδηγεί στην ανάγκη εκπαίδευσης “των μεγαλύτερων”, από τους καθηγητές, να σέβονται και να προσέχουν τους μικρότερους “συμμαθητές τους” που είναι πιο αδύναμοι και εύθραυστοι.

Όλα αυτά φαίνονταν παράξενα στους συμμαθητές μου από το δημοτικό που πλέον φοιτούσαν σε άλλα δημόσια σχολεία της πόλης, πράγμα που μου έδινε να καταλάβω την ιδιαιτερότητα του Π.Σ.Α.Π.Θ.

Η εκπαιδευτική διαδικασία

Όσο ήμουν μαθητής, λίγα πράγματα αντιλήφθηκα για την εκπαιδευτική διαδικασία του Πειραματικού. Στο μυαλό όλων μας ήταν πως θα προετοιμαστούμε κατάλληλα για να μπούμε στις σχολές που θέλαμε (όπως συμβαίνει πάντοτε). Επειδή μάλιστα οι βαθμοί δε χαρίζονταν στο Πειραματικό, οι περισσότεροι δυσανασχετούσαν και κάποιοι σκέφτονταν να αλλάξουν και σχολείο καθώς αφενός ήταν δημόσιο και αφετέρου “δεν βοηθούσε” τον μαθητή με τους βαθμούς του.

Μετά την αποφοίτηση και αφότου προχώρησαν οι σπουδές μου αντιλήφθηκα το διαφορετικό.

Οι εξωσχολικές δραστηριότητες και η σύνδεση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας με τον πολιτισμό, την τέχνη, την λογοτεχνία, την ιστορία της πόλης ή της χώρας εκείνη την περίοδο φαίνονταν μια επουσιώδης, επιπρόσθετη πληροφόρηση. Ο τρόπος όμως μετάδοσης αυτής της πληροφορίας είχε σαν αποτέλεσμα, σε εμένα τουλάχιστον, να αποθηκεύεται και να ξεκλειδώνει (αργότερα στη ζωή μου) κάθε φορά που υπήρχε το κατάλληλο ερέθισμα.

Οι εργασίες στο Πειραματικό ήταν “μπελάς”. Ξεφεύγανε από τα τυπικά της ύλης και του βιβλίου. Εμένα βέβαια μου άρεσαν πολύ γιατί στο Γυμνάσιο είχα πάρει τον πρώτο μου υπολογιστή και ήθελα όλα να τα ετοιμάζω εκεί. Στις αρχές είχε πολύ κόπο γιατί οι πηγές ήταν όλες από εγκυκλοπαίδειες, επισκέψεις σε δημοτικές βιβλιοθήκες, κ.ο.κ. Οπότε γράφαμε στο χέρι, περνούσαμε στον υπολογιστή και εκτυπώναμε. Πιο μετά, στο Λύκειο, είχα πρόσβαση στο Internet, πρώτα από Internet Cafe και αργότερα από τον υπολογιστή μου (με την ασύλληπτη ταχύτητα των 56Κ, το “νυχτερινό σερφάρισμα” – γιατί ήταν πιο φθηνά – και τον φόβο ότι μόλις χτυπήσει το σταθερό, θα χάσουμε τη σύνδεση και θα πρέπει να αρχίσουμε από την αρχή). Τι εργασίες; Διάφορες! Άλλες για καλλιτεχνικά, άλλες για την κοινωνιολογία, άλλες για τεχνολογία. Στο αρχείο μου έχουν σωθεί 10 στον αριθμό αλλά θα αναφερθώ σε 2-3 που αγαπώ ιδιαίτερα.

Από αριστερά προς τα δεξιά έχουμε:

• Β’ Γυμνασίου (1999) / Μάθημα Ζωγραφικής: Εργασία για τον Ζωγράφο Γεώργιο Ιακωβίδη με αφορμή επίσκεψή μας σε έκθεση των έργων του στη Βίλα Μπιάνκα (αν θυμάμαι καλά).
• Α’ Λυκείου (2001) / Μάθημα Έκθεσης Έκφρασης: Εργασία για την πληροφόρηση σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο (προφητικό;).
• Β’ Λυκείου (2002) / Μάθημα Πληροφορικής: Ιστορική αναδρομή στα καθεστώτα του Αφγανιστάν από το 1819 έως σήμερα (με αφορμή την επίθεση στους δίδυμους πύργους του 2001). Εκτός από το report η εργασία περιελάμβανε τη δημιουργία υποτυπώδους website 🙂
• Γ’ Λυκείου (2003) / Μάθημα Κοινωνιολογίας: Εργασία για την διαφήμιση και την ιστορική της εξέλιξη στην Ελλάδα (προφητικό επίσης;).

Όταν ξεκίνησα τις σπουδές μου στο Τμήμα Πληροφορικής του Α.Π.Θ. και άρχισαν οι εργασίες εξαμήνου, δεν χρειάστηκα ποτέ επιπλέον οδηγίες για τη δόμηση των εργασιών αυτών καθώς “είχα προϋπηρεσία”.

Η σύνδεση όλων των κομματιών την σχολικής ζωής με την εκπαίδευση. Θυμάμαι χαρακτηριστικά σε μια τριήμερη εκδρομή στην Αθήνα όπου, εκτός των εκπαιδευτικών μας επισκέψεων σε μουσεία, θέατρα, κ.ο.κ., συμμαθητές μου συμμετείχαν σε αναπαράσταση δίκης από αρχαία τραγωδία, αν θυμάμαι σωστά, που έλαβε χώρα στον χώρο της Ελληνικής Βουλής. Η υπόλοιπη τάξη τους συνόδευσε, ως ακροατήριο.

Η προτροπή για συμμετοχή σε δραστηριότητες που δεν είχαμε ξανακάνει. Κυρίως στην φυσική αγωγή. Είμαι πολύ χαρούμενος που κατά τη διάρκεια των μαθητικών μου χρόνων μου δόθηκε η δυνατότητα να δοκιμάσω ιππασία, σκι, κολύμβηση, συμμετοχή σε δρόμους ανώμαλου εδάφους. Το κυριότερο όμως ήταν πως οι εκπαιδευτικοί επέμεναν να συμμετάσχουμε σε αυτές τις δραστηριότητες.

Οι ευκαιρίες για συνεργασίες και για δημιουργική μάθηση. Το Πειραματικό Σχολείο υπήρξε πάντοτε ανοικτό σε προτάσεις συνεργασίας με αφορμή τη δημιουργική μάθηση από όπου κι αν προέρχονταν. Από άλλα σχολεία; Από μαθητές του Πειραματικού για ατομικά ή ομαδικά projects; Από τον Δήμο ή την Πολιτεία; Και ενώ το αποτέλεσμα ήταν πάντοτε ποιοτικό, η επιτυχία συνοδεύονταν από έναν διακριτικό, ευγενή πανηγυρισμό που σπάνια έπαιρνε διαστάσεις. Πολύ πρόσφατο παράδειγμα η συνεργασία του Π.Σ.Α.Π.Θ. με ένα ιδιωτικό κολλέγιο της Νέας Υόρκης για την από κοινού παρουσίαση της αρχαίας τραγωδίας “Αντιγόνη του Σοφοκλέους”. Αξίζει να δείτε ολόκληρο το όμορφο αφιέρωμα της ΕΡΤ3.

Οι διαγωνισμοί. Κατά τη διάρκεια της σχολικής μου ζωής συμμετείχα σε διαγωνισμούς διαφόρων ειδών πράγμα το οποίο επίσης υποστήριζαν οι εκπαιδευτικοί παρόλο που σήμαινε παραπάνω δουλειά, εκτός ωραρίου για εκείνους που ήταν “δημόσιοι υπάλληλοι” και άρα δεν θα το πληρώνονταν ποτέ. Θυμάμαι (αμυδρά) έναν διαγωνισμό ζωγραφικής, το “σχολείο” προγραμματισμού σε γλώσσα b2plus, το οποίο κατέληξε σε μια σειρά από χριστουγεννιάτικες κάρτες και τον διαγωνισμό αφίσας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας για την “Ημερίδα: Οικονομική επιστήμη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση” στον οποίο κέρδισα το πρώτο βραβείο με αφίσα που συνδύαζε χρήση υπολογιστή με Windows 98 με ζωγραφική στο χέρι (βλ. δεξιά).

Η τριβή με διαφορετικά αντικείμενα, σε ανταγωνιστικό περιβάλλον με βοήθησε να έχω άποψη για διαφορετικές εργασίες και τον χρόνο και κόπο που απαιτούν, είχε θετική επίδραση στην αισθητική μου και διευκόλυνε την απόφασή μου να συμμετέχω και να δοκιμάζω πράγματα.

Οι θεατρικές παραστάσεις. Αποτελούν σημείο αναφοράς του Π.Σ.Α.Π.Θ. Είναι πάντοτε προσεκτικά οργανωμένες, εμπλέκουν σε πολύ μεγάλο βαθμό μαθητές και καθηγητές, έχουν πολύωρη προετοιμασία και κατά καιρούς έχουν συζητηθεί και αποτελέσει πολιτισμικό κομμάτι της πόλης μας. Μου άρεσαν πολύ οι παραστάσεις του Πειραματικού. Ήταν παράξενες για σχολικές εορτές αλλά έδειχναν επαγγελματισμό, ενέπνεαν και, το κυριότερο, έδειχναν έμπρακτα στον μαθητή ότι μπορεί να χρειαστεί να ζοριστεί παραπάνω σε κάποιες περιόδους της ζωής του (π.χ. ετοιμάζοντας παράσταση στην Γ’ Λυκείου) αλλά αξίζει τον κόπο όταν γνωρίζει ότι προσπαθεί για ένα ποιοτικό αποτέλεσμα και, εν τέλει, θα λάβει την αντίστοιχη ηθική ικανοποίηση.

Ο Σύλλογος Αποφοίτων του Π.Σ.Π.Θ.

Ο Σ.Α.Π.Σ.Π.Θ. είναι ένα κομμάτι του Πειραματικού που το κάνει μοναδικό και ακόμη πιο ιδιαίτερο. Δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλο δημόσιο σχολείο με οργανωμένο Σύλλογο Αποφοίτων. Όταν αποφοίτησα από το Πειραματικό, αμέσως το ίδιο καλοκαίρι έγινα μέλος του Συλλόγου Αποφοίτων και πολύ σύντομα προσχώρησα και στο Διοικητικό Συμβούλιο στο οποίο υπηρέτησα πάνω από 10 χρόνια σε διάφορες θέσης με σημαντικότερη αυτή του Αντιπροέδρου. Δεν θα αντάλλαζα ούτε μία ημέρα από αυτή τη θητεία. Με συνόδευσε στο μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής μου, μου δίδαξε επαγγελματισμό, δικτύωση, εμπιστοσύνη και προσωπική φιλία που μπορεί να υπάρξει ανεξαρτήτου διαφοράς ηλικίας. Μου δίδαξε επίσης πώς με λίγα μέσα μπορούν να γίνουν όμορφα και ποιοτικά πράγματα και μου προσέφερε φιλίες ζωής.

(Χαιρετισμός του Συλλόγου Αποφοίτων του Π.Σ.Π.Θ. στην τελετή αποφοίτησης της τάξης του 2012)

Ο Σύλλογος Αποφοίτων Π.Σ.Π.Θ. όπως είναι η επίσημη ονομασία του σίγουρα δεν είναι ο πιο οργανωμένος σύλλογος αποφοίτων. Δεν είμαστε καν κοντά σε αυτό. Είναι όμως ένας σύλλογος που τα ενεργά μέλη του αγαπούν το σχολείο με έναν πολύ ιδιαίτερο και αγνό τρόπο, βοηθούν τυφλά και με όλες τις δυνάμεις τους άλλους αποφοίτους του και φίλους αυτών, πριμοδοτούν και αναζητούν ήθος και εντιμότητα και μνημονεύουν το σχολείο όσο συχνά βρίσκουν ευκαιρία.

Κλείνοντας, το Πειραματικό Σχολείο μπορεί και πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί με την ίδια ζέση για ποιοτική, δημόσια εκπαίδευση, αποδεικνύοντας πως το σωστό ανθρώπινο δυναμικό, οι σωστές, μελετημένες διαδικασίες και αρχές και η σκληρή δουλειά ανεξαρτήτως του κακού περιβάλλοντος ή της κακοδιοίκησης του εκάστοτε κυβερνητικού μηχανισμού, μπορούν να οδηγήσουν σε μορφωμένους, ευγενείς πολίτες, με αξίες και αρχές που θα αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση και σημείο αλλαγής προς το καλύτερο. Ας βοηθήσουμε όπως και όσο μπορούμε!